چرا برخی آهنگ ها را بارها گوش می دهیم و خسته نمی شویم؟ دلایل علمی و روان شناسی - کولو

در این مطلب به 9 علت علمی و روان شناسی اشاره می کنیم که شرح می دهند چرا بعضی آهنگ ها را بارها و بارها گوش می دهیم بدون اینکه احساس خستگی کنیم.

1- آهنگ های موردعلاقه باعث ترشح دوپامین می شوند

یکی از مهم ترین دلایلی که باعث می گردد یک آهنگ را بارها گوش کنیم، تأثیر آن بر سیستم پاداش مغز (Reward System) است. زمانی که ما یک آهنگ موردعلاقه را می شنویم، مغز دوپامین (Dopamine) ترشح می نماید که یک انتقال دهنده عصبی (Neurotransmitter) است و باعث احساس لذت و ایجاد انگیزه می گردد. این فرآیند مشابه زمانی است که غذاهای موردعلاقه می خوریم یا یک اتفاق خرسند نماینده را تجربه می کنیم. هر بار که آهنگ را می شنویم، همان حس خوب دوباره ایجاد می گردد و این باعث می گردد که ناخودآگاه بخواهیم بارها و بارها آن را تکرار کنیم. تحقیقات نشان داده اند که بخش هایی از مغز مانند قشر پیش پیشانی (Prefrontal Cortex) و هسته دم دار (Caudate Nucleus) هنگام گوش دادن به موسیقی موردعلاقه فعال می شوند و همین موضوع باعث وابستگی ما به بعضی آهنگ ها می گردد.

2- موسیقی خاطرات و احساسات را فعال می نماید

بسیاری از ما آهنگ هایی را دوست داریم که با شنیدن آنها به یاد خاطرات خاصی از گذشته می افتیم. علت این موضوع ارتباط مستقیم موسیقی با سیستم لیمبیک (Limbic System) در مغز است که مسئول پردازش احساسات و حافظه بلندمدت است. وقتی یک آهنگ خاص را می شنویم، مغز آن را با یک اتفاق، احساس یا دوره ای از زندگی مان مرتبط می نماید و دفعه های بعدی که همان موسیقی را می شنویم، خاطرات و احساسات مرتبط با آن دوباره فعال می شوند. این موضوع به ویژه در خصوص آهنگ هایی که در دوران نوجوانی یا در لحظات خاص زندگی شنیده ایم، بیشتر صدق می نماید. بعلاوه، تحقیقات نشان داده اند که بعضی آهنگ ها می توانند حس نوستالژی ایجاد نمایند و به همین علت، افراد تمایل دارند آهنگ های قدیمی و خاطره انگیز خود را بارها و بارها گوش دهند.

3- بعضی آهنگ ها دارای ساختار ریتمیک مجذوب کننده هستند

ساختار ریتمی و ملودیک یک آهنگ نقش مهمی در اندازه مجذوب کنندهیت آن دارد. آهنگ هایی که دارای الگوهای ریتمیک منظم، تغییرات تدریجی در ملودی و هماهنگی بین بخش های مختلف موسیقی هستند، تأثیر بیشتری بر فکر و احساسات ما دارند. مطالعات نشان داده اند که موسیقی هایی که در آن ها الگوی ریتمیک به طور هوشمندانه تکرار می گردد، بیشتر موردپسند مغز قرار می گیرند. به ویژه، آهنگ هایی که ملودی هایی با تغییرات تدریجی هستند، مغز را درگیر نموده و باعث تحریک بیشتر سیستم پاداش می شوند. علاوه بر این، بعضی موسیقی ها به طور خاص دارای الگوهای ملودیک شبیه به گفتار انسانی هستند که همین موضوع باعث می گردد گوش ما به آن ها عادت کند و بارها به آن ها گوش دهیم.

4- تأثیر آهنگ های موردعلاقه بر کاهش استرس و اضطراب

گوش دادن به موسیقی موردعلاقه یکی از راه های مؤثر برای کاهش استرس و اضطراب است. مطالعات نشان داده اند که موسیقی آرام بخش و تکراری باعث کاهش سطح هورمون کورتیزول (Cortisol - هورمون استرس) در بدن می گردد. زمانی که ما یک آهنگ خاص را بارها گوش می دهیم، مغز احساس آرامش و امنیت می نماید زیرا با الگوهای صوتی آن کاملاً آشناست. این موضوع باعث می گردد که سیستم عصبی پاراسمپاتیک (Parasympathetic Nervous System) که مسئول آرام سازی بدن است، فعال گردد و فرد احساس راحتی بیشتری کند. به همین علت است که بسیاری از افراد هنگام استرس یا ناراحتی، به آهنگ های خاصی که برای آن ها آرامش بخش است، گوش می دهند. بعلاوه، موسیقی های تکرارشونده می توانند تأثیر مثبتی بر کیفیت خواب و تمرکز فکری داشته باشند و به همین علت بعضی افراد هنگام مطالعه یا کار نیز آهنگ های خاصی را به طور مداوم گوش می دهند.

5- موسیقی های آشنا باعث احساس تعلق و هویت می شوند

یکی از دلایلی که باعث می گردد یک آهنگ را بارها گوش کنیم، احساس تعلق و ارتباط شخصی با آن است. وقتی یک آهنگ با تجربیات، فرهنگ یا احساسات ما هماهنگ باشد، به بخشی از هویت ما تبدیل می گردد. بعضی آهنگ ها ما را به دوره های خاصی از زندگی، گروه های محبت آمیز یا لحظات مهم احساسی متصل می نمایند و این ارتباط باعث می گردد که هر بار گوش دادن به آن، حس آشنایی و اطمینان ایجاد کند. موسیقی بعلاوه می تواند به عنوان یک ابزار اجتماعی عمل کند و شنیدن آهنگ هایی که در فرهنگ یا جامعه ما محبوب هستند، احساس نزدیکی به دیگران را افزایش دهد. به همین علت است که بعضی افراد تمایل دارند موسیقی های مربوط به دوران نوجوانی یا گروه های موسیقی موردعلاقه شان را بارها و بارها گوش نمایند. این تکرار نه تنها باعث لذت شنیداری می گردد، بلکه حس نوستالژی و خاطره بازی را نیز تقویت می نماید. تحقیقات نشان داده اند که موسیقی های آشنا باعث فعالیت بیشتر قشر پیش پیشانی مغز می شوند که مسئول پردازش هویت شخصی و اجتماعی است.

6- بعضی آهنگ ها احساس تعلیق و هیجان ایجاد می نمایند

آهنگ هایی که دارای تغییرات ملودیک غیرمنتظره، اوج های احساسی یا ساختار پیچیده هستند، بیشتر در فکر ما ماندگار می شوند. یکی از ویژگی های موسیقی هیجان انگیز این است که به طور مداوم انتظارات مغز را تغییر داده و باعث ایجاد تعلیق (Suspense) و هیجان می گردد. این ویژگی باعث می گردد که مغز هر بار هنگام گوش دادن به آهنگ، مشتاق کشف جزئیات تازهی در آن باشد. به ویژه در ژانرهایی مانند موسیقی کلاسیک، راک، جَز و الکترونیک، استفاده از تغییرات ناگهانی در ریتم و ملودی باعث می گردد که مستمع به طور ناخودآگاه علاقه بیشتری به تکرار آن پیدا کند. بعلاوه، موسیقی هایی که دارای تضادهای صوتی هستند، مانند بخش های آرام و ناگهانی، باعث تحریک بیشتر مغز و افزایش سطح هوشیاری می شوند. آهنگ هایی که به آرامی به اوج احساسی می رسند و سپس ناگهان فرود می آیند، تمایل بیشتری به تکرار شنیدن دارند. این ویژگی ها باعث می شوند که هر بار شنیدن آهنگ حس تازهی ایجاد کند و فرد هرگز از آن خسته نگردد.

7- گوش دادن به موسیقی تکراری به مغز یاری می نماید تمرکز کند

بعضی افراد هنگام کار، مطالعه یا انجام فعالیت های فکری، تمایل دارند بارها یک آهنگ خاص را گوش دهند. این موضوع به علت تأثیر موسیقی بر سیستم شناختی مغز است که باعث افزایش تمرکز و کاهش حواس پرتی می گردد. وقتی یک آهنگ را چندین بار گوش می دهیم، مغز دیگر نیازی به پردازش جزئیات تازه آن ندارد و به جای آن، تمرکز بیشتری روی کار اصلی پیدا می نماید. به همین علت، بسیاری از افراد هنگام مطالعه یا نوشتن از موسیقی های بدون کلام یا آهنگ هایی که قبلاً بارها شنیده اند استفاده می نمایند. مطالعات نشان داده اند که گوش دادن به آهنگ های آشنا می تواند اندازه استرس فکری را کاهش داده و عملکرد حافظه را بهبود بخشد. بعلاوه، موسیقی های تکراری باعث کاهش تحریک سیستم عصبی سمپاتیک می شوند که مسئول واکنش های استرسی بدن است. به همین علت، بسیاری از افراد از موسیقی های تکراری به عنوان یک ابزار برای افزایش کارایی فکری و آرامش روانی استفاده می نمایند.

8- تأثیر ریتم موسیقی بر هماهنگی مغز و بدن

یکی از ویژگی های جالب موسیقی این است که می تواند ریتم طبیعی بدن و مغز را تنظیم کند. مطالعات نشان داده اند که ریتم موسیقی می تواند با ضربان قلب، تنفس و حتی الگوهای فعالیت مغزی همگام گردد. به این پدیده هم زمانی عصبی (Neural Entrainment) گفته می گردد و باعث می گردد که مغز و بدن با موسیقی هماهنگ شوند. به همین علت، بعضی آهنگ ها دارای ریتم هایی هستند که به طور طبیعی احساس لذت و هماهنگی بیشتری در بدن ایجاد می نمایند. برای مثال، آهنگ هایی که با سرعت 60 تا 80 گام در دقیقه (BPM) ساخته شده اند، با ریتم طبیعی قلب در حالت استراحت هماهنگ هستند و احساس آرامش ایجاد می نمایند. از طرف دیگر، آهنگ های سریع تر می توانند سطح انرژی را افزایش دهند و باعث تحریک فیزیکی شوند. این هماهنگی بین ریتم موسیقی و سیستم عصبی باعث می گردد که بعضی آهنگ ها را بارها گوش کنیم، زیرا بدن و مغز ما به طور ناخودآگاه به آن واکنش مثبت نشان می دهند.

9- موسیقی های با ساختار ساده تر ماندگارتر هستند

ساختار موسیقی تأثیر زیادی بر اندازه ماندگاری آن در فکر دارد. تحقیقات نشان داده اند که آهنگ هایی که دارای ساختار ساده تر، ملودی های تکرارشونده و هارمونی های تعیین هستند، بیشتر در حافظه باقی می مانند. این ویژگی در موسیقی های پاپ، فولکلور و بعضی از قطعات کلاسیک بیشتر دیده می گردد. آهنگ هایی که از الگوهای تکراری و فرمول های شناخته شده در ملودی و متن استفاده می نمایند، مغز را قادر می سازند که آن ها را سریع تر یاد بگیرد و پردازش کند. علاوه بر این، تکرار درون آهنگی (Repetitive Motifs) که شامل بخش های خاصی از آهنگ است که چندین بار در طول قطعه تکرار می گردد، باعث تقویت ارتباط عصبی در مغز و افزایش لذت شنیداری می گردد. بعضی تحقیقات نشان داده اند که آهنگ هایی که در آن ها ترکیب ساده ای از نت ها استفاده شده، به علت عدم پیچیدگی فکری، مجذوب کنندهیت بیشتری برای مستمع دارند. این موضوع به ویژه در موسیقی های عامه پسند دیده می گردد که ساختار آن ها برای مغز به راحتی قابل پیش بینی و درک است.