بیوپلاستیک؛ ابزاری برای سبزشویی یا محصولی دوستدار محیط زیست؟ - کولو

طی سال های گذشته، فشارهای علیه استفاده از پلاستیک بالا گرفته است. مممنوعیت استفاده از پلاستیک های یک بارمصرف در شهرهای مختلف دنیا از این جمله اند. کارآفرین های صنعتی با فراوری محصول نوی که ظاهرا یک راه چاره کامل است، کوشش نموده اند به این نگرانی ها پاسخ بدهند. محصول نو بیوپلاستیک (bioplastic) یا پلاستیک های زیستی نام دارد و از نظر ظاهر کاملا شبیه به پلاستیک است؛ اما جنس آن از گیاه است و برای محیطزیست هم خطری ندارد.

ولی واقعا این موضوع صحت دارد؟ این محصولات واقعا خطری برای محیط زیست ندارند؟ به نظر می رسد این سوال، پاسخ بسیار پیچیده تری را می طلبد و شاید اصلا این هم نوع دیگری از سبزشویی باشد. سبزشویی عبارتی است که برای اشاره به فعالیت هایی استفاده می گردد که به نام حمایت از محیط زیست، در واقع به آن ضربه می زنند.

بیوپلاستیک چیست؟

پلاستیک سنتی از مشتقات نفت است که از سوخت های فسیلی فراوری می گردد. در حقیقت، هشت درصد از همه نفت دنیا برای فراوری پلاستیک مصرف می گردد. اما در فراوری بیوپلاستیک، حداقل بخشی از آن مواد اولیه را مواد گیاهی تشکیل می دهند.

دو نوع بیوپلاستیک وجود دارد که برای درک کارآمد یا ناکارآمدبودن بیوپلاستیک ها، شناخت آن ها لازم است: پلاستیک هایی با پایه زیستی و پلاستیک های زیست تخریب پذیر.

پلاستیک هایی با پایه زیستی

این پلاستیک ها به طور کامل یا جزئی، از موادی با پایه گیاهی ساخته شده اند. بیشتر آن ها از جنس ساقه نیشکر هستند که در کارخانه های اتانول صنعتی فرآوری می شوند. بعضی هم از جنس ذرت و سایر مواد گیاهی ساخته شده اند.

در آزمایشگاه از مواد گیاهی برای ساخت ترکیبات شیمیایی استفاده می گردد. این ترکیبات مشابه ترکیبات نفتی هستند. به عنوان مثال، پلی اتیلن ترفتالات (PET) را می توان یا از محصولات گیاهی یا از محصولات نفتی تهیه کرد. اما ماده نهایی که به دست می آید از ویژگی های یکسانی برخوردار است و تجزیه پذیر نیست.

کنستانس ایبربکر (Constance Ißbrücker)، سرپرست امور زیست محیطی در سازمان بیوپلاستیک اروپا (European Bioplastics) گفت:

بیوپلاستیک ها یا موادی که به نام بیوپلاستیک شناخته می شوند و تخریب ناپذیر هستند، تعداد زیادی دارند.

دو نوع عمده از محصولات بیوپلاستیک فراوری می گردد: اسید پلی اکتیک (PLA) و پلی هیدروکسی آلکانوات (PHA). ماده PLA از قندهای گیاهی ساخته می گردد، در حالی که PHA از میکروب هایی ساخته می گردد که هروقت در معرض کمبود مواد مغذی قرار بگیرند، این ماده را فراوری می نمایند.

پلاستیک های زیست تخریب پذیر

پلاستیک های زیست تخریب پذیر معمولا محصولاتی با پایه گیاهی هستند که به وسیله میکروب ها و در یک بازه زمانی منطقی تجزیه می شوند؛ اما، همه پلاستیک های زیست تخریب پذیر احتیاج به شرایط بسیار خاصی در یک تاسیسات کمپوست سازی صنعتی دارند. در غیر این صورت، این پلاستیک های به اصطلاح زیست تخریب پذیر نیز عملکردی درست مشابه پلاستیک های مبتنی بر نفت خواهند داشت و صدها سال در طبیعت باقی خواهند ماند.

مزایای بیوپلاستیک ها چیست؟

اگرچه این محصولات هنوز کامل نیستند؛ اما بسیاری از کارشناسان زیست محیطی همچنان بر این باور هستند که بیوپلاستیک ها این ظرفیت را دارند که تاثیرات منفی انسان ها بر محیط زیست را کاهش بدهند. بعضی از مزایای مهم بیوپلاستیک ها در ادامه آمده است.

بیوپلاستیک تقاضا برای سوخت فسیلی را کاهش می دهد

چون بیوپلاستیک ها به جای سوخت های فسیلی از موادی بر پایه گیاه ساخته شده اند، رواج بیشتر آن ها به معنای استخراج کمتر نفت، به ویژه، با هدف فراوری پلاستیک است.

بیوپلاستیک ها سمیت کمتری دارند

با وجود شباهت های شیمیایی که بین این محصولات وجود دارد، بیوپلاستیک ها حاوی بیسفنول A (به اختصار BPA) نیستند. گفته می گردد که BPA یک مختل نماینده سمی هورمون ها است و معمولا در پلاستیک های معمولی یافت می گردد؛ البته، به شدت از استفاده از این ماده اجتناب می گردد.

بیوپلاستیک ها از کشاورزی و اقتصاد روستایی حمایت می نمایند

نفت در کشورهای محدودی متمرکز است و به وسیله شرکت های بزرگ کنترل می گردد. اما گیاهان در همه جا وجود دارند. به همین علت، اعتقاد بر این است که بیوپلاستیک ها از وجود مالی عادلانه تر و توزیع یافته تر حمایت خواهد نمود. ترجیح می دهید چه کسی به شما پول بدهد؟ مدیرعامل ثروتمند یک شرکت نفتی یا یک کشاورز؟

ضررهای بیوپلاستیک ها چیست؟

بیوپلاستیک ها احتیاجمند کشاورزی تک محصولی هستند

شاید فکر کنید بهتر باشد به جای نگرانی درباره استخراج نفت، به فکر حمایت از کشاورزی بود. اما بد نیست این را هم بدانید که جدل های بسیاری درباره کشاورزی صنعتی و استفاده از زمین کشاورزی برای فراوری پلاستیک وجود دارد. در حال حاضر، تنها 0.02 درصد از زمین های کشاورزی برای تامین منابع اولیه کارخانه های فراوری بیوپلاستیک استفاده می گردد. اما انتظار می رود با بالارفتن علاقه و تقاضا، مقدار استفاده از اراضی کشاورزی برای چنین منظوری نیز افزایش یابد.

بعضی نگران هستند که اگر صنعت بیوپلاستیک، زمین های کشاورزی بیشتری را درگیر خود کند، از مقیاس زمین های مورداحتیاج برای تغذیه مردم دنیا کاسته گردد. رواج کشاورزی تک محصولی مانند نیشکر و ذرت، علاوه بر تهدید امنیت غذایی ساکنان زمین، می تواند موجب نابودی زیست بوم طبیعی نیز بگردد. تبدیل زمین به مزرعه باعث جنگل زدایی، بیابان زدایی، از بین رفتن تنوع زیستی و نابودی زیستگاه ها می گردد و فشار روی منابع آبی محدود این کره خاکی را بیشتر می نماید.

آیا نی های نو، دریاها را نجات نمی دهند؟

قطعا افراد بسیاری تصاویر لاک پشت های دریایی را که به خاطر گیرکردن نی پلاستیکی در بینی هایشان خفه شده اند، در فضای مجازی دیده اند. در حقیقت، تصاویر منتشرشده به قدری تاثیرگذار بودند که مردم را برای کنارگذاشتن نی های یک بارمصرف پلاستیکی و استفاده از نی های پلاستکی زیست تخریب پذیر متقاعدتر کند. همه فکر می نمایند نی های نو بدون هیچ دردسری حتما به نجات لاک پشت های دریایی یاری خواهد نمود.

شوربختانه، تمامی پلاستیک های زیست تخریب پذیر، تنها در تاسیسات کمپوست سازی صنعتی به صورت کامل تجزیه می شوند. برای این کار، درجه حرارت محیط باید به طور ثابت روی 136 درجه فارنهایت قرار داشته باشد و اگر شهر محل سکونت شما چنین امکاناتی نداشته باشد، این نی های سبز نو هم از لحاظ تهدیدهای زیست محیطی دریایی هیچ رجحان نسبت به سایر نی های معمولی ندارد. به عبارت دیگر، آن ها در محیط باز یا دریا تجزیه نخواهند شد.

فردریک وورم (Frederik Wurm)، شیمیدان آلمانی از دانشگاه ماینز، معتقد است که نی های ساخته شده از جنس PLA نمونه ای عالی برای سبزشویی به شمار می آیند. آن ها هزینه بیشتری را به فروشنده تحمیل می نمایند و در ساحل یا اقیانوس هم تجزیه نمی شوند. ثابت شده است که بعضی از مواد PHA در کف دریا تجزیه می شوند؛ اما اثربخشی آن بستگی به محیط دارد. تجزیه آن ها در منطقه ها استوایی تنها دو هفته طول می کشد، اما در منطقه ها سردتر شاید ماه ها زمان احتیاج داشته باشد و حتی ممکن است در قطب شمال اصلا تجزیه نشوند.

لزوم نوآوری و سرمایه گذاری

با توجه به شتاب گرفتن محبوبیت بیوپلاستیک ها و پلاستیک های زیست تخریب پذیر، لزوم افزایش پژوهش و سرمایه گذاری در این صنعت حس می گردد. برترین ابزار برای غلبه بر چالش تغییرات اقلیمی، نوآوری انسانی است. باید محصولات پایدار نوی فراوری کرد که صرفا ابزاری برای سبزشویی نباشند و این کار تنها با پژوهش های بیشتر ممکن خواهد بود.

دون ایوز (Dune Ives)، بنیان گذار یک سازمان غیرانتفاعی محیط زیستی با تمرکز بر راهکارهای تجاری، در این زمینه می گوید:

این حوزه، جایی است که دقیقا مناسب سرمایه گذاران کارآفرین است. هیچ کمبودی از نظر فرصت های عالی برای معرفی گزینه هایی که در دریا تخریب پذیر باشند و به قیمت زمین های کشاورزی و سیستم فراوری غذایی ما بینجامد، وجود ندارد.