طنین ساعت تاریخی کاخ گلستان پس از یک قرن سکوت - کولو

ساعت تاریخی برج شمس العماره در مجموعه جهانی کاخ گلستان پس از سال ها خاموشی، مجددا به کار افتاد و صدای ناقوس آن در تهران شنیده شد. این ساعت هدیه ملکه ویکتوریا، ملکه وقت انگلستان، به ناصرالدین شاه بود که به عنوان اولین ساعت عمومی شهر، بر فراز بلندترین بنای تهران نصب شد.

قدمت ساعت شمس العماره به بیش از 150 سال پیش بازمی گردد. از آنجایی که صدای ناقوس این ساعت برای اهالی کاخ و مجاوران آزاردهنده بود، تصمیم گرفته شد تا صدای آن را کاهش دهند؛ کوشش برای این کار عاقبت باعث شد تا این ساعت تاریخی به کلی از کار بیفتد.

در سال های اخیر و پس از یک قرن سکوت، چندین بار برای تعمیر و احیای این ساعت اقدام شده بود و هربار به علت هزینه های بالای نگهداری و سرویس ماهیانه، از فعال نگه داشتن آن صرف نظر شد تا اینکه صبح روز دوشنبه، 23 فروردین ماه 1400 با حضور شهردار منطقه 12 تهران، ساعت تاریخی کاخ گلستان مجددا به کار افتاد و ناقوس آن به صدا در آمد. تعمیرکاران این ساعت از صرف زمان 18 ماهه برای راه اندازی مجدد ساعت و ناقوس آن خبر می دهند. هزینه تعمیر و کوک این ساعت تاریخی را شهرداری منطقه 12 تهران تقبل نموده است .

علی محمد سعادتی، شهردار منطقه 12 تهران، با اشاره به اهمیت کاخ موزه گلستان به عنوان تنها اثر جهانی مرکز، به حرکت درآمدن این ساعت را بازگشایی مجدد باب عالی در شرق کاخ گلستان توصیف کرد و اذعان داشت:

بازگشایی این درِ کاخ گلستان دغدغه درازمدت ما بود؛ بنابراین با مدیریت این مجموعه تاریخی و فرهنگی صحبت کردیم و مجوزهای لازم را برای بازسازی و بازگشایی آن گرفتیم. راه اندازی ساعت ملکه ویکتوریا هم بخشی از پروژه باب عالی است. این ساعت از سال 1304 تا 1389 از کار افتاده بود که پس از این دوره تعمیر شد، ولی دوباره از مدار خارج شد تا سال جاری که دوباره صدای آن شنیده می گردد و خاطره تهران قدیم را تداعی می نماید. قرار است کارشناسانی به این منظور آموزش داده شوند تا دیگر شاهد خاموشی ساعت شمس العماره نباشیم.

جبار آوج، معاون فنی مجموعه جهانی کاخ گلستان، با اشاره به بازسازی ساعت شمس العماره به روش مکانیکی، تشریح کرد:

این ساعت در زمان خودش هرروز کوک می شد، اما با تغییری که داده شد هر چهار روز به کوک احتیاج داشت، بنابراین باید یک نفر به طور مداوم حضور می داشت و آن را کوک می کرد و چون سیستم ساعت مکانیکی بود باید هر 15 روز روغن کاری و سر هر ماه گریس کاری می شد. برای همین باید قرارداد نگهداری می بستیم. این اتفاقات در اوایل دهه 90 برای ثبت جهانی کاخ گلستان انجام شد.

آوج با اشاره به هزینه 50 تا 60 میلیون تومانی برای نگهداری سالانه ساعت تاریخی کاخ گلستان، توضیح داد:

آن موقع منابع مالی برای حضور ثابت و مداوم فردی که ساعت را کوک و نگهداری کند، پیش بینی نشد و ردیف بودجه ای نداشت و الان هم به همت شهرداری ساعت تعمیر شده است. راه اندازی و نگهداری این ساعت به وسیله آقا جمشید غیب زاده، شاگرد محمد ساعتچی در قراردادی که با شهرداری دارد، انجام می گردد. اگر شهرداری منابع مالی این ساعت را تامین نکند، ممکن است دوباره این ساعت تاریخی از کار بیفتد.

معاون فنی مجموعه جهانی کاخ گلستان با اشاره به ضرورت راه اندازی این ساعت تاریخی، نشانه های خاص تهران قدیم را نماد هویت این شهر دانست و ساده انگاری و به حال خود رها کردن بناهای تاریخی، خصوصا شمس العماره را که جایگاه ویژه ای در فرهنگ و ادبیات ایران دارد، ناپذیرفتنی توصیف کرد. وی در این رابطه اضافه نمود:

ساعت شمس العماره اولین ساعت عمومی شهر تهران بود. پس نمی توانیم به راحتی از آن بگذریم. اگر شرایط طوری است که این ساعت عملکرد دقیق خود را انجام نمی دهد، اشتباه است. اگر کاشی بیفتد یا گچ بری بریزد نباید آن را بازسازی کرد؟ ساعت هم یکی از آن عناصر است که نباید به سادگی از کنار آن بگذریم.