دیوار دفاعی گرگان، ساختاری از قرن 5 که هنوز پابرجاست!
به گزارش کولو، دیوار دفاعی گرگان مشهور به مار سرخ
دیوار دفاعی گرگان که آن را در کتب تاریخی با نام های دیوار بزرگ اسکندر یا دیوار سرخ هم یاد نموده اند، دیواریست که قدمت آن تقریبا میزان دیوار چین است. این دیوار دارای طول 200 کیلومتر بوده و در سال 1387 به ثبت ملی رسید. در بین اهالی این منطقه دیوار دفاعی گرگان به مار سرخ هم نیز مشهور است و دلیل آن نیز استفاده از آجرهای سرخ در قسمت میانی دیوار می باشد. به عقیده کارشناسان این دیوار نیز همچون دیوار چین به منظور دفاع از مرزهای کشور و مقابله در برابر نفوذ دشمنان ساخته شده بوده است. در ادامه خبرنگاران بیشتر درباره دیوار دفاعی گرگان توضیح خواهد داد؛ همراه ما باشید.
موقعیت جغرافیایی دیوار دفاعی گرگان
دیوار دفاعی گرگان، آنچه از آن در حال حاضر به جای مانده است از ساحل کمش تپه در جنوب رود اترک و شمال بندر ترکمن نیز شروع می شود اما هنوز انتهایی برای آن معین نشده است و طبق احتمالاتی که وجود دارد ممکن است انتهای این دیوار دفاعی در مصب رود گرگان، روستای خوجه لر، کوه های گلیداغ و یا قله کوه علی آباد قرار گرفته باشد. علت این امر نیز است که در زمان ساخت این دیوار سطح آب دریای مازندران از حال کنونی پایین تر بوده و ممکن است که بخش هایی از این دیوار زیر آب دریا قرار گرفته باشند و تا به امروز تخریب شده باشد.
مختصری از تاریخ دیوار گرگان
برای باستان شناسان تشخیص این امر که قدمت دیوار دفاعی گرگان به چه زمانی بر می شود امر مسئله ای است زیرا نام مادها، هخامنشی ها، اشکانیان و ساسانیان در میان کتب کارشناسان به چشم می خورد اما شاید بتوان به طور مبهم تاریخ این دیوار دفاعی را بین سال های 429 تا 615 میلادی در نظر گرفت. بیشتر تاریخ نگاران معتقدند انوشیروان ساسانی این دیوار را بنا نهاده، اما گردیزی (تاریخ نگار ایرانی) در کتاب زین الخبار شروع ساخت این بنای تاریخی را به یزدگرد اول و اتمام آن را به انوشیروان نسبت می دهد. در بعضی از کتب تاریخی دیگر تعمیر این دیوار را به دست مازیا فرمانروای طبرستانی نیز نسبت می دهند. بسیاری از کارشناسان نیز بر این عقیده اند که دیوار گرگان و دیوار چین در یک زمان و برای مقابله با هجوم مهاجمانی از قبایل صحرانورد به نام هپتال ها از شمال ساخته شده است.
سبک زندگی این قوم مهاجم به صورت ایلی بوده است و هدف آنها زندگی در زمین های بهتر و حاصلخیزتر بود به همین علت مرزهای شمالی ایران را مورد تاخت و تاز قرار می دادند. باستان شناسان داخلی و بریتانیایی با نمونه برداری و آزمایش خاکسترها و زغال های بر جای مانده در کوره های آجرپزی در نزدیکی دیوار، قدمت آن را قرن پنجم و ششم میلادی نسبت داده اند. آجرهای سرخ رنگ این دیوار حکایت از قدمت آنها در دوره ساسانی دارد. با توجه به این مطالعات می توان نتیجه گرفت که پادشاهان ساسانی به وسیله این دیوار نفوذ به سرزمین ایران در فواصل کوهستان های قفقاز و خط ساحلی دریای مازندران را غیر ممکن کردند تا بتوانند با امپراتوری روم شرقی از یک سو و قوم هون (Hun) و دیگر اقوام شمالی از سوی دیگر مقابله نمایند.
قلعه های پشت دیوار دفاعی گرگان
پشت دیوار دفاعی گرگان حدود 36 قلعه با مساحت های 5 تا 20 هکتار کشف شده اند که در آن برای دفاع از این منطقه ساخته شده بود و علت آن هم ویژگی های دفاعی بوده است که این قلعه در معماری خودشان داشته اند. اما در نواحی شرقی که تپه ماهور و کوهستان بیشتری به چشم می خورد قلعه ها متراکم تر و فاصله های کمتری از یکدیگر قرار دارند. این قلعه ها به غیر از ارگ، حصار و بارو دارای خندق هایی با هدف آجرپزی هم بوده است بزرگترین خندقی که در این منطقه کشف شده حدود 330 هکتار وسعت داشته است. برج های نگهبانی دایره شکل متصل به دیوارهای قلعه نیز در فواصل منظم و در چهار گوشه آن قرار دارند و دارای جلوآمدگی به سمت بیرون قلعه هستند.
کوره های آجرپزی اطراف دیوار دفاعی گرگان
در ضلع جنوبی دیوار دفاعی گرگان، خندق هایی برای پذیرایی از کوره های آجرپزی با عمق 2 متر در زمین های این منطقه ساخته شده است. ابعاد آنها در حدود 8.6 تا 8.5 متر بوده و در جهت شرق به غرب و یا شمال به جنوب و بر خلاف جهت وزش باد ساخته شده اند. در این خندق ها سکوهایی برای نگهداری خشت های فراوری در 11 ردیف با فاصله تقریبی 10 تا 15 سانتی متر از یکدیگر ساخته شده اند تا عبور جریان هوا و گرما و حرارت حاصل از مواد سوختی داخل کوره را ممکن سازند که در نتیجه آن آجرهایی که چیده شده روی هم در داخل چاله بهتر پخته می شوند.
برترین زمان برای سفر به دیوار دفاعی گرگان
به منظور سفر به این منطقه با توجه به موقعیت جغرافیایی که دارد برترین زمان اصولا اوایل بهار یا اوایل پاییز است. اما اگر خواستید در تابستان و زمستان هم می توانید به این منطقه بروید ولی باید با شرایط سرما و گرمای خطه شمالی این منطقه کنار بیایید. بازدید از دیوار دفاعی گرگان چند ساعتی طول می کشد، لازم تا مقداری خوراکی و آب آشامیدنی به همراه خودتان داشته باشید. برای اقامت در این منطقه باید روی خانه های محلی حساب باز کنید و اقامت خوبی را در این منطقه زیبا و دیدنی برای خودتان به ارمغان بیاورید.
دسترسی به دیوار گرگان
اگر بخواهید با خودرو شخصیتان به این منطقه بروید، ابتدا حدود 535 کیلومتر رانندگی از سمت تهران به سمت شهرهای فیروزکوه، ساری، گرگان، آزادشهر و مینودشت و انتها به کلاله حرکت کنید. (البته الزامی نیست و می توانید مسیرهای شمالی دیگری را هم انتخاب کنید).
اما اکر با وسایل نقلیه عمومی می خواهید به سمت این منطقه بروید، هر روز و به صورت مرتب اتوبوس هایی از پایانه های تهران به سمت کلاله، گنبدکاووس، آزادشهر و گرگان حرکت می نمایند. بعلاوه شما می توانید با قطار یا هواپیما تا گرگان بروید و از آنجا به راحتی با ماشین های متعددی که در دسترس هستند، خودتان را به کلاله برسانید.
آدرس: کلاله، منطقه پیشکمر یا روستای تمرقره قوزی.
فاصله از مرکز استان و شهرهای اطراف:
گرگان: 96 کیلومتر
گنبد کاووس: 19 کیلومتر
کلاله: 57 کیلومتر
منبع: الی گشت