فیلم بنفشه آفریقایی؛ روایت داستانی واقعی؟! - کولو

با تور آفریقای جنوبی یه جذابترین کشور قاره آفریقا سفر کنید، ترکیبی از سافاری های دلنشین و اقامت در هتل های لوکس را در این سفر پر هیجان تجربه کنید.

دو فیلم عصر آدینه و بنفشه آفریقایی که این روز ها روی دو پلتفرم نمایشی نماوا و فیلیمو اکران شده، داستان زنانه ای دارند و به مسائل این گروه از جامعه می پردازد. موضوعات مندرج در این دو فیلم هم تازه و جدید است و هم تا به امروز کمتر گفته شده.

عصرآدینه با اینکه در حدود 14 سال پیش ساخته شده کاملا متناسب با صحبت های این روز های جامعه پیش می رود و به تجاوز می پردازد و حتی به نظر می رسد تا به امروز به این صراحت در کمتر فیلم ایرانی به این مقوله پرداخته شده؛ فیلم بنفشه آفریقایی هم قصه زنی را تعریف می نماید که بعد از طلاق از همسر اول و ازدواج دوم با نیت خیرخواهانه به همسر اول خود یاری می نماید.

با اینکه مونا زندی، کارگردان این دو فیلم تصویری قدرتمند از زنان جامعه در اثرش به تصویر می کشد، اما اعتقاد دارد در شرایط فعلی جامعه ما هر قدر هم که زن ها کوشش نمایند تا هویت خود را به اثبات برسانند از آنجایی که قوانین کشور ما به نفع مردان نوشته شده این مساله روابط انسانی ما را تحت الشعاع قرار می دهد.

او می گوید: قوانین ما قوانین مردسالار زن ستیز است در همه زمینه ها؛ از حضانت گرفته تا مجازات قتل بچه، تا حق اجازه کار، اجازه خروج از کشور و... وقتی نگاه می کنیم، می بینیم همه قوانین سمت و سوی مردانه دارد و حق را به مردان می دهد.

گفت وگوی ما با مونا زندی پیش روی شماست.

در وهله اول بفرمایید همزمانی عرضه و نمایش دو فیلم عصر آدینه و بنفشه آفریقایی در شبکه نمایش خانگی برنامه ریزی شده بود یا اینکه ناخواسته این همپوشانی صورت گرفت؟

در طول 15 سالی که از ساخت عصر آدینه می گذشت هربار درخواست مجوز نمایش خانگی می دادیم، می گفتند صحنه هایی باید حذف گردد که مساوی بود با 25 دقیقه از فیلم و عملا یعنی حذف فیلم. تا اینکه فضای اکران آنلاین و اینترنتی پیش آمد، دوباره درخواست پروانه نمایش دادیم و این بار با نگاهی جدید بعد از 14 سال فیلم آنالیز شد و مجوز گرفت. فکر می کنم دلیل آن فضای متفاوت این سال هاست.

جامعه نسبت به آن روز ها فضای فکری بازتری دارد و مسائل مربوط به زنان علنی تر مطرح می گردد.

دقیقا، به همین جهت از آن ها خواستیم دوباره فیلم را ببینند و نظرشان را به ما بگویند که خوشبختانه در بازبینی مجدد و تجدیدنظرشان فقط یک دیالوگ از فیلم حذف کردند. البته یک سری حذفیات مربوط به پانزده سال پیش بود که همان موقع انجام شده بود.

وقتی مجوز را صادر کردند من از مدیران هنر اول خواستم انتشار فیلم عصر آدینه در شبکه نمایش خانگی همزمان باشد با اکران آنلاین فیلم بنفشه آفریقایی که این دو فیلم در دیده شدن به هم یاری نمایند و همین طور هم شد این همپوشانی به هر دو فیلم یاری کرد و استقبال خوبی هم از آن ها انجام شده و می گیرد. بازخورد ها و نظر های مخاطبان، گواه بر استقبال بالای مخاطبان است.

البته در نظر بگیریم که بحث تجاوز هم که در هفته های اخیر مطرح شده به دیده شدن فیلم یاری زیادی کرد. همچنین نکته مهم دیگری که دو فیلم عصر آدینه و بنفشه آفریقایی دارند اینکه محور هر دو زنان و مسائل مربوط به آنهاست. به نظر می آید انتخاب این سوژه ها از جانب شما ناخواسته نبوده و جزو دغدغه های شما به شمار می رود.

به هر حال حساسیت های ناخودآگاه هر کسی به موضوعاتی با جنسیت خودش هست. وقتی مردی در خصوص قصه ای فکر می نماید به شکل ناخودآگاه کاراکترهایش را در قالب مرد می بیند، خودش را جای کاراکترهایش می گذارد و از زاویه نگاه خودش به موضوع می پردازد.

من فکر می کنم در خصوص فیلمسازان زن هم شرایط این گونه است، یعنی وقتی می خواهیم قصه ای را تعریف کنیم در وهله اول کاراکترهای مان را در قالب زن قرار می دهیم.

خودم وقتی می خواهم در خصوص موضوعی مثال بیاورم کاملا بدون قصد قبلی زنی را مثال می زنم و وقتی همسرم از مردان مثال می آورد بدون اینکه هیچ کدام مان گرایش مردسالاری یا زن سالاری داشته باشیم، او به صورت ناخودآگاه صدا را مردانه می شنود و من زنانه می شنوم. با این حال در خودآگاهم انتخاب قصه ها و موضوعاتی در خصوص زنان برایم جذاب تر است.

از آنجایی که مونا زندی از جمله کارگردانان کنشگر سینمای ایران است که نسبت به اتفاقات مختلف در جامعه بی تفاوت نیست، طرح مباحث مربوط به زنان به دغدغه شما هم وابسته است.

آن چیزی که برایم مهم است، تاثیرگذاری است. چه در سینما و چه در زندگی شخصی و اجتماعی ام. قطعا با این دغدغه اگر ببینم زنی آسیب می بیند یا در معرض خطر است یا دارای توانایی هست که نمی تواند آن را متبلور کند توجهم بیشتر جلب می گردد و دلم می خواهد اگر کاری از دستم برمی آید، انجام دهم تا زنان قوی تری شوند یا اگر بخواهم کاری سفارش دهم یا چیزی بخرم، ترجیحم این است که به زن ها سفارش دهم و از آن ها خرید کنم.

ما در جامعه ای زندگی می کنیم که اگرچه مردان هم بسیار تحت فشار هستند، اما توجه جامعه به آن ها بیشتر است و فضای بیشتری برای کار کردن و حضور در اجتماع دارند.

حالا اگر من که به لطف خانواده و حساسیت های خودم به توانی رسیده ام هر کاری از دستم بربیاید هر قدر کوچک آن را دریغ نخواهم کرد تا کمی تعادل در این فضای مردسالار به وجود آید تا روزی روزگاری اگر به عمر ما رسید، شاهد این باشیم که در ایران انسان ها بدون تبعیض جنسیتی که با توانایی های شان سنجیده شوند. البته این نکته را اضافه کنم که قدرتمند بودن زنان هیچ ربطی به مردستیزی ندارد.

البته گاهی ناخودآگاه موضوع فیلم (تجاوز در فیلم عصر آدینه) معنی مردستیزی را به ذهن متبادر می نماید، چون اساسا خاصیت چنین سوژه هایی این چنین است؛ موافقید؟

درست است که در فیلم عصر آدینه عملا یک مرد باعث تجاوز به زن شده است، اما مرد های دیگر را در این فیلم ببینید؛ کاراکتری به اسم هادی (رامین راستاد) در این فیلم داریم که دوست امید (مهرداد صدیقیان) است. او بدون اینکه کوچک ترین نگاهی به مادر بیندازد از این خانواده حمایت می نماید، اتفاقا آن مرد هایی که باعث خشونت و ناهنجاری در زندگی این زن می شوند را نشان ندادم، در فیلم عصر آدینه ما نه نادر (شریک سوگند با بازی رویا نونهالی) را می بینیم و نه عمو قدیر (متجاوز) و نه پدر (پدر سوگند) که دخترش را از خانه بیرون کرد ولی هادی را می بینیم.

می خواهم بگویم من خیلی علاقه ندارم که تصاویری از آن مرد های خشونت گرا نشان دهم و بگویم ببینید مرد های خشن این شکلی هستند؛ به نظرم این موضوع باید به تعادلی برسد و معتقدم تا زمانی که ما زن ها، خودمان حق و حقوق واقعی خودمان را نشناسیم و با تمام سختی هایی که وجود دارد روی قدرت های مان متمرکز نباشیم، از جانب مردان و زنان زن ستیز جهان و جامعه اطراف مورد صدمه واقع می شویم؛ بنابراین اولین قدم این است که ما قدرت و توانایی های خود را جدی بگیریم و روی آن ایستادگی کنیم. سخت است، اما ممکن!

لابه لای صحبت تان به این نکته اشاره کردید که زن های مستقل و قدرتمند فقط از جانب مردان صدمه نمی بینند، بلکه زن هایی هم هستند که به همجنس های خود آسیب می رسانند. چیزی که تقریبا بیشتر خانم ها با آن روبرو هستند.

بله دقیقا؛ متاسفانه باید اذعان داشت که در جامعه ما (شاید در جوامع دیگر هم چنین مساله ای وجود داشته باشد) فقط از جانب مرد ها زن ستیزی نمی بینیم، بلکه زن ستیزی از جانب زن ها هم وجود دارد؛ زن های قوی و مستقل که از جانب همجنس تحمل نمی شوند.

مثلا به دلیل حسادت با تهمت و غیبت به خانم های قوی تر از خود آسیب می رسانند. به صورت نمادین اگر بخواهم مثال بزنم موضوع مادرشوهر و خواهرشوهر است. چرا مادرشوهر و خواهرشوهر عروس خود را دوست ندارند؟ تاکید می کنم به شکل نمادین مثال می زنم وگرنه خیلی مادرشوهر ها و خواهرشوهر های بهتر از مادر و خواهر هم داریم. ولی در نظر بگیرید چه اتفاقی می افتد که مادرشوهر به عنوان یک زن که در وهله اول باید حمایتگر عروس خود باشد نه تنها از عروسش حمایت نمی نماید که با او دشمن هم می گردد؟

چون خود را در یک رقابت قرار می دهد و احساس می نماید که در این رقابت بازنده خواهد بود، پس به جای آنکه بر توانایی ها و داشته های خودش تمرکز کند، عروسش را تضعیف می نماید. نتیجه صحبتم اینکه، چون جامعه ما مردسالار است و مرد ها قدرت بیشتری را در همه بخش ها (اداره مملکت، شرکت، کمپانی، مغازه و...) دارند باعث می گردد تا حضور زن ها در فضا های مدیریتی و اجتماعی سخت ترتحمل گردد.

به نظر می آید چنین مساله ای تا حدودی مظلومیت زن ها را هم در جامعه نشان می دهد.

بیایید از واژه مظلومیت استفاده نکنیم، می توانیم بگوییم ناتوانی و جنگجویی زن ها ضعیف تر است به این دلیل که مرد ها سنبه پرزورتری دارند هر قدر هم که زن ها کوشش نمایند وقتی قوانین ما به نفع مردان نوشته شده است این مساله روابط انسانی ما را تحت الشعاع قرار می دهد یا شاید بهتر باشد به جای آنکه بگویم جامعه مردسالار بگویم جامعه زن ستیز.

قوانین ما قوانین مردسالار زن ستیز است در همه زمینه ها؛ از حضانت گرفته تا مجازات قتل بچه، تا حق اجازه کار، اجازه خروج از کشور و... وقتی نگاه می کنیم، می بینیم همه قوانین سمت و سوی مردانه دارد و حق را به مردان می دهد؛ نکته جالب اینکه خیلی از مرد ها خودشان هم این قوانین را قبول ندارند و حال شان بد می گردد از اینکه بخواهند اجازه خروج زن شان را از کشور صادر نمایند ولی چه نمایند که چاره ای ندارند.

بنابراین این قوانین ماست که باید متحول گردد و باید اشاره کنم زنان ایرانی مشاخص که برای حق و حقوق خودشان و دیگران کوشش می نمایند بسیار قابل ستایش و احترام هستند که خوشبختانه تعداد این زنان کم هم نیست.

از فیلم بنفشه آفریقایی صحبت کنیم؛ جایی خوانده بودم گویا داستان فیلم واقعی است؟

بله، این قصه عمه شکو نازنین من است که متاسفانه چند سال پیش جهان را ترک کرد. او کاراکتر بسیار عجیبی داشت و همیشه در خانه اش به روی همه باز بود و همه جور آدم (فقیر و ثروتمند) به خانه او رفت و آمد می کردند. فضای خانه اش همه جای امنی بود برای تمام انسان های طرد شده یا بی پناه.

درست است که کانسپت قصه بر همین مبنا شکل گرفته ولی فیلم غیر از این قصه، ارزش افزوده های دیگری هم دارد.

ماهیت داستان را تغییر ندادم، اما الزاما همه چیز بر مبنای اصل نبوده، مثل شغل شکو، یا کاراکتر فرشته و ثریا یا حتی قاسم، اما ماهیت قصه و گستردگی روابط آدما با هم از واقعیت گرفته شده است. یا مثلا روایت فیلم را در شهر های شمالی انتخاب کردید که به نظر می رسد برای واقعی جلوه دادن داستان بود.

خیلی برایم مهم بود که این زن (شکو) در یک منطقه خوش آب و هوا زندگی کند و از شهر و هیاهوی آن بریده باشد. یعنی زن شهری نباشد. شکو اصالتا اهل شمال نیست (چون اگر شمالی بود ما برایش لهجه استفاده می کردیم کمااینکه برخی شخصیت های فیلم لهجه دارند) شکو مثل خیلی از خانواده ها انتخاب نموده که به دلیل آب و هوای خوب و سرزندگی محیط در شمال زندگی کند.

ولی دلم نمی خواست آن ها را دریک روستای دور افتاده در یک کلبه نشان دهم، می خواستم این سرزندگی در دل یک شهر نسبتا عظیم باشد.

نوع زندگی آن ها رویایی نباشد.

بله، می خواستم آن ها در یک شهر زندگی نمایند ولی آن شهر باید خوش آب و هوا و خوش انرژی باشد، چون که رنگ و حال و هوای فیلم خیلی برایم مهم بود. ما شهر ها و روستا های زیادی را گشتیم تا به این منطقه رسیدیم.

به نظرم این لوکیشن و این منطقه به شکل دریافت کاراکتر شکو هم خیلی یاری کرد.

قطعا همین طور است؛ برای اینکه مردم شمال به دلیل نوع جغرافیا و زیستی که دارند خیلی آدم های یاری رسان و همراهی هستند، زندگی به معنای واقعی در میان آن ها جریان دارد و چنین چیزی را به وضوح می توان حس کرد.

فضای زندگی آن ها شاد و سرزنده است، روی سفره های آن ها انواع و اقسام خوراکی دیده می گردد، آن ها بلند با هم حرف می زنند و به طور کل حال آن ها با حال و هوای مردمان منطقه کویری کاملا فرق دارد و صدالبته که این ویژگی برای کاراکتر شکو لازم بود که باورپذیر گردد و به واقعی بودن آن یاری کند.

اگر داستان این شخصیت را در تهران روایت می کردیم هم موقعیت لوکیشن را از دست می دادیم و هم فضای فیلم خشک و سرد می شد. اصلا وقتی فریدون (رضا بابک) از خانه سالمندان به فضای شمال می آید، جان می گیرد و حالش خوب می گردد.

نکته ای که در فیلم شما مهم است، ارتباط انسانی حاکم بر فیلم است و شخصیت ها انسان محبت آمیز رفتار می نمایند. از آنجایی که چنین موضوعی برای اولین بار در سینما مطرح می گردد از چگونگی دریافت پروانه ساخت برای مان صحبت کنید.

اتفاقا بسیار راحت پروانه ساخت دریافت کردیم. ما فیلمنامه شنبه ای که گذشت را که قبل از بنفشه آفریقایی و بعد از عصر آدینه با نغمه ثمینی نوشته بودیم (سه بار رد شده بود) برای دریافت پروانه ساخت به شورا ارایه دادیم که مجددا رد شد. ولی فیلمنامه بنفشه آفریقایی بدون اصلاحیه به راحتی مجوز ساخت دریافت کرد. بله با شما موافقم که بعد انسانی در روح فیلم جریان دارد.

طرح چنین موضوع مهمی در فیلم بنفشه آفریقایی با سرو صدای گروه دلواپس همراه شده بود.

به نظر من فقط کسانی روی این مساله تاکید دارند که بیمار هستند و به لحاظ مسائل جنسیتی روح و روان مریضی دارند. حرف دیگری درباره نظرات آن ها ندارم برای اینکه بین فریدون (رضا بابک) یک مرد مریض و ناتوان هفتاد و خرده ای ساله و شکو (فاطمه معتمدآریا) زن سرحال 50 ساله که شوهر جوان و شادابی دارد (سعید آقاخانی) چه ارتباطی ممکن است شکل بگیرد؟

جز اینکه یک ذهن بیمار مریض که تصور می نماید همه روابط بر اساس مسائل جنسی شکل می گیرد و روابط آن ها را زیر سوال ببرد. پرسش من از آقایان این است که اگر این معادله برعکس می شد و شخصیت شکو یک مرد می بود که با دو زن در یک خانه قرار می گرفت آن وقت مسئله ای به وجود نمی آمد؟ در آن صورت ادبیات آقایان عوض می شد:

چه مرد فداکار پر از احساسی که زن اولش را بعد از طلاق رها ننموده و زن دوم عجب انسان مومن از خودگذشته ای است که رضایت داده با همسر اول مرد در یک خانه قرار بگیرد و این زن اسوه و الگوی همه ماست!، چون او یک مرد است موضوع جنسیتی یا سوءتفاهم جنسی پیش نمی آورد و حالا، چون شکو زن است مساله جنسی مطرح می گردد؟ قاطعانه می گویم که چنین نظراتی فقط مربوط به یک ذهن بیمار است.

حاضرم مناظره بگذاریم با تمام کسانی که به این موضوع از نظر جنسیتی نگاه می نمایند (یک زن با دو مرد) یک روانشناس هم باشد و صحبت های ما را تحلیل کند و به همه بگویم چطور خجالت نمی کشید از اینکه این حرف ها را می زنید؟ فریدون همسر سابق شکو است و به او نامحرم است.

شکو هر بار که به اتاق فریدون می رود روسری اش را مرتب می نماید وقتی با فریدون حرف می زند روسری اش را محکم می نماید. فریدون طبقه پایین است و زن و شوهر طبقه بالا هستند. چه ذهن مریضی دارید شما که به همه مسائل از منظر جنسی نگاه می کنید؟

برای من سوال است که چطور ممکن است کسی این روابط را ببیند و به بعد انسانی آن فکر نکند؟ چطور زن و مردی که 15 یا 20 سال با هم زندگی می نمایند، بچه دار می شوند و رابطه خانوادگی، عاطفی بین آن ها شکل گرفته و با اقوام هم ارتباط محبت آمیز برقرار می نمایند با یک طلاق همه روابط آن ها باید قیچی و به دور ریخته گردد؟

شما که اعتراض دارید کجای دایره انسانیت قرار گرفته اید؟ من معتقدم آدم هایی که به فیلم بنفشه آفریقایی نگاه جنسی دارند هنوز به مرحله دوم اخلاق گرایی هم نرسیده اند و به لحاظ اخلاقی درون شان مشکل دارند و چه بسا زیرخط اخلاق هستند. یعنی نه اصول می شناسند و نه پایبندی اخلاقی دارند.

به نظر می آید چنین نگاهی به تلقی جهان سومی از کشورمان دامن می زند و اساسا طرح چنین مباحثی باعث می گردد سینما از پرداختن به موضوعات مهم تر بازداشته گردد و عملا رشد نکند.

سینما به کنار، من می گویم با این نگاه اخلاق در جامعه از بین می رود. شما ببینید ما الان دیگر اخلاق فردی در جامعه نداریم. تمام رفتار های انسانی و اخلاقی ما یا به خاطر ترس از مجازات قانون است یا ترس از دین. دروغ نمی گوییم، خیانت نمی کنیم، آدم نمی کشیم، چون یا ترس از تنبیه الهی داریم یا مجازات قانونی. یعنی ما بر اساس یک اخلاق شخصی که برای خودمان تعریف نموده باشیم از اخلاق زشت دوری نمی کنیم.

در حالی که مردم در یک جامعه سالم چه به دینی ایمان داشته باشند یا نداشته باشند اصول رفتاری شان بر اساس اخلاق انسانی تعریف شده است. دروغ نمی گویند خیانت نمی نمایند نسبت به هم روادار هستند، چون اخلاق انسانی بر تربیت شان حاکم است و البته که با وجود تمام این ترس ها و مجازات ها باز شاهد فجایع عمیق و عجیب انسانی در همه جهان هستیم.

متاسفانه این بی اخلاقی ها و بی حرمتی ها در جامعه ما هم به جایی رسیده که شاهدش هستیم. این بود آن فرهنگ ایرانی و اسلامی که از آن نام می بردیم و به آن افتخار می کردیم؟ من کاری به سینما ندارم که چه بلایی به سر آن آورده اند و آورده ایم؛ جامعه ایران از اعمال تفکر تندرو ها به انحطاط اخلاقی رسیده است.

شاید به خاطر همین موضوعی که فیلم دارد در جشنواره فجر مورد توجه قرار نگرفت؟

به دلیل نگاه دولتی و سیاسی حاکم بر جشنواره، موضوعی که هر سال پررنگ تر هم می گردد، جشنواره فیلم فجر ملاک خوب یا بد نبودن فیلمی نیست، نه جایزه دریافت در آن و نه جایزه ندریافت. یعنی تفکری بالاتر از جشنواره تصمیم می گیرد چه فیلمی دیده گردد و به تبع آن جوایز چگونه تقسیم شوند. متاسفانه در حال حاضر برخی از منتقدان و سینماگران و مدیران هم در یک هیاهوی پر سر و صدای مرا ببینید گرفتار شده اند.

بیشتر شرح می دهید؟

مناسبت ها و ارزش ها الان به گونه ای است که هر کسی مدیر تبلیغات خوبی باشد یا داشته باشد حتی اگر محصول ضعیفی هم ارایه دهد همه به آن توجه می نمایند. حتی برخی متفکر ها هم قربانی این بازی هستند.

وقتی آن تبلیغات و پروپاگاندا جریان عام را با خودش می برد انتظار از متفکران و روشنگران این است که خود را ازاین جریان مبرا نگه دارند و تحت تاثیر آن قرار نگیرند و آلوده آن نشوند ولی متاسفانه، چون می خواهند از بازی بیرون گذاشته نشوند خودشان هم بر این آتش هیزم می افزایند.

قطعا و حتما منظورم همه نیستند و کسانی که با سختی استقلال خود را حفظ نموده اند و برای باور خود ارزش قائلند بسیار محترم و ستودنی هستند؛ و شما نمی خواهید در این بازی قرار بگیرید؟

اگر توانم اجازه بدهد اصلا. من از هر موج سواری و فضاسازی نمایشی بیزارم و ترجیحم همیشه این بوده که قانونی کارکنم، اما این را هم می دانم تحمل آدمی اندازه دارد شاید اگر تحمل من هم تمام گردد کار دیگری بکنم ولی تا امروز سعی کردم خودم را درگیر هیاهوی موقت و گذرای رسانه ای نکنم.

مستندی در سال 86 ساختم با موضوع تجاوز به پسربچه ها که تحقیقات مصور فیلم سینمایی شنبه ای که گذشت بود و وقتی مجوز ساخت فیلم سینمایی صادر نشد، فرصت مناسبی بود برای فروش آن مستند به شبکه های خارجی که بدون شک همگی بی درنگ خواهان آن بودند.

اما من از این کار امتناع کردم نه، چون محافظه کارم، چون بیش از آنکه هیاهوی رسانه ای برایم مهم باشد، تاثیرگذاری اجتماعی در سرزمین خودم برایم اهمیت دارد و منتظر می مانم تا مجوز قانونی آن صادر گردد.

ولی بحث اصلی بر این است که فیلم هایی در چند سال اخیر مطرح شدند که اساسا به واسطه موج سواری و تبلیغات زیاد دیده شدند و فیلم بنفشه آفریقایی که هیچ هیاهو و ادعایی ندارد به مراتب از آن ها بهتر است.

قصه های سینمای امروز ما مثل دعوا های خیابانی می ماند. شما اگر دعوایی در محله ات ببینی نمی ایستید تماشا کنید؟ ولی انصافا چقدر متوجه مثلا آقای قفل سازی هستید که در پیاده رو آرام نشسته و کتاب می خواند و اتفاقا بیشتر از همان قلدر های عربده کش محله حواسش به امنیت خانه ها و حال اهل محل است؟

ولی دعوا و مشاجره را نه تنها می بینید که برای همه با آب و تاب هم تعریف می کنید. مسائل سینمای امروز ما مصداق شاخص همین مثال است.

ماندگاری این فیلم ها هم زیاد نیست و زود فراموش می شوند. ولی شما نگاه کنید فیلم های نظیر در جهانی تو ساعت چند است سال ها و سال ها در ذهن مخاطب می مانند و از آن حرف زده می گردد. بنفشه آفریقایی هم چنین است.

با فروتنی بسیار می گویم این نکته را خودم می دانم و همین برای من کافی است. اگر حمل بر خودستایی نباشد باید بگویم که هر روز می نشینم و فیلم بنفشه آفریقایی را می بینم.

دلایل مختلفی هم برای نگاه کردن آن دارم اول اینکه با هر بار دیدن بهتر متوجه نقاط ضعف فیلم می شوم. دوم اینکه دلم برای فیلم بنفشه آفریقایی تنگ می گردد برای حس و حال فیلم، موسیقی، رنگ، بازی ها، رضا، شکو، فریدون، قاسم، فرشته، دلم برای همه تنگ می گردد این حس برایم از هر اتفاق دیگری مهم تر است.

اینکه خودت دوست داشته باشی فیلمت را بار ها و بار ها ببینی و لذت ببری. در صورتی که سال ها پیش یک تله فیلم برای تلویزیون ساختم که حتی یک بار هم ندیدم! حتی وقتی تلویزیون آن را پخش می کرد، دوستانم گفتند بیا ببین به آن ها گفتم شما ببینید.

می خواهم بگویم خود آدم صادقانه تر می تواند با اثری که فراوری نموده برخورد کند و می داند اشکال کارش کجاست. هر کسی خودش باید بداند کجای جهان ایستاده است. البته به هیچ عنوان منکر لذت جایزه دریافت و تشویق شدن نمی شوم خیلی هم کیف دار است ولی کیف زمانی که در خانه ات تنها نشسته ای و می خواهی فیلمت را چند بار و چند بار ببینی چیز دیگری است.

اما نقدی که به فیلم وارد است اینکه تعلیق در فیلم کم گنجانده شده و آیا نمی توانست اتفاقات بیشتری فیلم داشته باشد و فضای فیلم را جاندارتر کند؟

این نکته کاملا تعمدی است؛ کاراکتر های فیلم دوره میانسالی و پیری را می گذرانند که از کلانشهر کنده شده و به شهرستان آمده اند. روابط و موضوعات بین آن ها ایجاب می کرد که این آرامش در فیلم لحاظ گردد.

این سن و زندگی در شرایط غیرشهری چنین سکونی را می طلبد؛ شاید در وهله اول خسته نماینده به نظر بیاید ولی به تدریج با درک شرایط زندگی آن ها مخاطب هم در ریتم زندگی با آن ها شریک می گردد. اتفاقات زندگی آن ها همراه با شتاب نیست. ریتم فیلم مختص احوالات کاراکترهاست. باید کارگردانی و فیلمنامه و تدوین در جهت آدم های قصه قرار می گرفت نه اینکه کاراکتر ها خودشان را در خدمت ریتم فیلم قرار می دادند.

در عین حال فیلم متکی به بازی بازیگران است و بازیگران شخصیت های داستان را مال خود می نمایند و همه در یک سطح متعادل قرار می گیرند. در عصر آدینه هم خانم نونهالی خوب ظاهر شده بود.

من به تمرین زیاد بازیگران در یک مدت طولانی اعتقادی ندارم، با چند دورخوانی و در آوردن و لحن و ادبیات کاراکتر ها و تمرین های مختصری پیش از فراوری بیشتر دست بازیگر برای احساسات بداهه باز خواهد بود.

تمرینی که سر صحنه و لوکیشن فیلم باشد، باعث می گردد صحنه ها خلاقانه تر و بیشتر به شبیه مستند دربیاید. بازیگر می تواند خودش را با محل و قصه یکی کند حتی اگر همه چیز به درستی فیلمنامه پیش نرود حس تاز گی ای در این شیوه هست که جان فیلم را قوی تر می نماید.

ضمن اینکه من با بازیگران قبل از فیلمبرداری خیلی تبادل نظر می کنم و از آن ها خواهش می کنم هر آن چیزی که قدرت بازیگری را به رخ می کشد از بازی حذف نمایند و همه قدرت بازیگری را پشت در بگذارند و خالص و نو به صحنه بیایند. نتیجه این شیوه تا الان برای من خیلی قابل قبول است.