محمد ابریشمی کاتب کتابخانه امیرعلیشیر نوایی - کولو

گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری خبرنگاران- بارها شنیده ایم که گذشته چراغ راه آینده است. این چراغ روشنگر مسیری است که به ساختن بنای تمدن ایرانی اسلامی می انجامد. چراغی که انوار روشنگرش حاصل تلاش صدها حکیم، هنرمند و فیلسوف مسلمان است که از قرن ها پیش خشت به خشت این بنای سترگ را روی هم گذاشته اند.

با شما مخاطب گرامی قراری گذاشته ایم تا هر روز به بهانه عددی که تقویم برای تاریخ آن روز به ما نشان می دهد، به زندگی یکی از مشاهیر و بزرگان تاریخ کهن ایران و اسلام مختصر اشاره ای کنیم تا بتوانیم پس از یک سال، با این انوار روشنگر چراغ تمدن و فرهنگ آشنا شویم. به این منظور هر روز صبح، بخشی از تاریخ کهن خود و افتخارات آن را مرور خواهیم کرد.

برای خوشه چینی از این خرمن دانش و فرهنگ،از جلد اول کتاب تقویم تاریخ فرهنگ و تمدن اسلام و ایران تألیف دکتر علی اکبر ولایتی که به سال 1392 در انتشارات امیرکبیر به زیور طبع آراسته شده، بهره برده ایم.

محمد ابریشمی، خطاط، شاعر و کاتب کتابخانه امیرعلیشیر نوایی در قرن دهم هجری قمری است.

تاریخ تولدش را نمی دانیم و از زندگی اش اطلاع کمی در دست است؛ همین قدر می دانیم که وی در مشهد به دنیا آمد و در آنجا رشد کرد و خوشنویسی را نزد سلطان علی مشهدی، که از مشهورترین خوشنویسان عصر خویش و ملقب به سلطان الخطاطین بود، فرا گرفت.

چهار شاگرد معروف سلطان علی مشهدی، محمد نور، سلطان محمد خندان، زین الدین محمد و محمد ابریشمی بودند که از این بین خط محمد ابریشمی را به شیرینی و پختگی و نرمی ستوده اند و او را سرآمد شاگردان سلطان علی دانسته اند. البته بیانی آورده که و یخط را فروتر می نوشته و آنچه در خطش نیست، مزه و استواری است. شماری دیگر نیز گفته اند که پایه خط محمد ابریشمی به سلطان محمد خندان نمی رسد.

محمد ابریشمی استاد خط نستعلیق بود و در کتابخانه امیرعلیشیر نوایی به کتابت مشغول بود. وی علاوه بر خطاطی، شاعر نیز بود و زمانی که استادش سلطان علی مشهدی در 919ق درگذشت، شعری سرود و آن را بر سنگ قبر استادش نوشت و یک رباعی نیز از اشعار استادش در حاشیه آن لوح نوشته شده است.

تاریخ فوت محمد ابریشمی دانسته نیست. برخی منابع گفته اند که وی در 935ق درگذشته است. از آثاری که از وی به جا مانده مسلم است که در 923ق زنده بوده است. همچنین می دانیم که در 951ق در قید حیات نبوده است؛ زیرا کسی در قطعه ای نوشته است: مولانا محمد ابریشمی کاتب است، علیه الرحمه المغفرة سنة 951.

نمونه آثار محمد ابریشمی عبارت اند از:

1. یک قطعه از مرقعی، به قلم دو دانگ متوسط، با رقم العبد الفقیر، محمد ابریشمی المشهدی غفر ذنوبه که در کتابخانه سلطنتی تهران نگه داری می شود؛

2. یک قطعه سوره فاتحه، به قلم دو دانگ و نیم در دانگ متوسط، با رقم الحقیر محمد ابریشمی المشهدی غفر ذنوبه که در مجموعه آقای کریم زاده در تهران نگه داری می شود؛

3. یک قطعه، به قلم دو دانگ و کتابت خوش، با رقم فقیر محمد ابریشمی المشهدی الکاتب غفر ذنوبه، که در مجموعه مهدی بیانی محفوظ است؛

4. یک قطعه به قلم سه دانگ و دو دانگ متوسط، با رقم العبد الفقیر المذنب محمد ابریشمی المشهدی غفر ذنوبه که در کتابخانه عمومی لنینگراد محفوظ است؛

5. رساله ای در علم قافیه، در ضمنً یک مرقع، به قلم نیم دو دانگ متوسط، با رقم و تاریخ العبد الفقیر محمد ابریشمی المشهدی، فی شهور سنه عشرین و تسعمائة، که در کتابخانه دانشگاه استانبول محفوظ است؛

6. یک قطعه به قلم پنج دانگ جلی و دو دانگ متوسط، با رقم فقیر محمد ابریشمی، که در همان کتابخانه محفوظ است؛

7. یک نسخه از منطق الطیر شیخ عطار، به قلم کتابت جلی متوسط، با رقم و تاریخ العبد الفقیر محمد ابریشمی المشهدی غفر ذنوبه و ستر عیوبه، فی شهور سنة ثلث و عشرین و تسعمائة من الهجرة النبویة علیه السلم و التحیة که در موزه آثار اسلامی و ترک استانبول نگه داری می شود؛

4104/