علت شگفت انگیز کند بودن حلزون ها و لیسه ها - کولو

غزال زیاری- در بیشتر منطقه ها مرطوب، با راه رفتن در فضاهای باز، احتمالا به یک یا چند حلزون برمی خورید که یا در لاک خود مشغول استراحت هستند و یا به آرامی حرکت می نمایند. حلزون ها، بسیاری از مواقع در آب دیده می شوند، چه آب شور اقیانوس ها باشد و چه آب رودخانه یا دریاچه ها؛ البته بسیاری از گونه های حلزون هم روی زمین و در جنگل ها، علفزارها و حتی باغچه خانه ها زندگی می نمایند.

علاوه بر حلزون ها، احتمالا به لیسه ها نیز برخورد نموده اید؛ موجواتی شبیه به حلزون ها، با این تفاوت که لاک ندارند و آنها نیز با آرامش و به آهستگی حرکت می نمایند.

طبق برآوردها، حدود 240 هزار گونه حلزون و لیسه درسراسر جهان یافت می شوند و بدون در نظر داشتن اینکه آنها در کدام قاره هستند و آیا در اقیانوس زندگی می نمایند یا روی سطح زمین، همگی یک ویژگی مشترک دارند: همه آنها آرام حرکت می نمایند.

یک مثال برای اینکه بتوانید سرعت حلزون ها را درک کنید؛ در یک مسابقه قهرمانی سرعت حلزون ها که در انگلیس برگزار می گردد، سریعترین حلزون ها در رقابت با یکدیگر قرار گرفتند و رکورد ثبت شده سریع ترین حلزون، 0.1 کیلومتر برساعت بود. یا به زبانی دیگر، اگر حرکات بدن شما به این مقدار کند باشد، حدود سه دقیقه طول می کشد تا یک لقمه غذا را از بشقاب تا دهان تان برسانید.

آشنایی با خانواده شکم سرانجام

محققانی که درباره گیاهان و حیوانات تخصص دارند، دریافته اند که یافتن پاسخ برای سرعت کند حلزون ها به مراتب پیچیده تر از چیزی است که فکر می کنیم. حلزون ها و لیسه ها، اعضای گروه بزرگی از حیواناتی تحت عنوان نرم تنان هستند که شامل صدف، اویستر، ماهی مرکب و اختاپوس ها نیز می شوند. شکم سرانجام (گاستروپودها)، یکی از رده های نرم تنان هستند که حلزون ها و لیسه ها به این رده اختصاص دارند.

از آنجا که شکم سرانجام در مکان های مختلفی زندگی می نمایند، برای مصرف انواع مختلف غذاها تکامل یافته اند؛ بعضی از گونه های شکم سرانجام، گیاهخوار هستند و بعضی دیگر پوده خوارند و از لجن، گیاهان مرده یا درحال تجزیه تغذیه می نمایند و بعضی دیگر از گونه ها نیز گوشتخوار یا لاشخور هستند و حیوانات دیگر را می خورند.

دلایل کندی حلزون ها و لیسه ها

سه فاکتور در سرعت پائین این دسته از جانوران تاثیرگذار هستند: شیوه حرکت آنها؛ غذایی که می خورند و جانورانی که از آنها تغذیه می نمایند.

حیوانات مختلف، شیوه های حرکتی متنوعی دارند؛ بعضی از گونه ها پرواز می نمایند، بعضی دیگر می پرند و بعضی نیز می لغزند؛ اما حلزون ها و لیسه ها برای حرکت کردن از اندامی به نام پای شکمی بهره می برند. این اصطلاحی است که زیست شناسان از آن استفاده می نمایند و ممکن است برای افراد معمولی گیج نماینده به نظر برسد؛ چرا که پای حلزون ها هیچ شباهتی به پای انسان ندارد. بلکه یک نوار عضلانی است که در امتداد قسمت زیرین بدن آنها قرار گرفته و با مخاط چسبنده پوشیده شده است.

هنگامی که این ماهیچه منقبض می گردد، حالت مواج پیدا نموده و موج های کوچکی در بدن جانور از دم به سمت سرش ایجاد می نماید. این موج ها، مخاط انتهای پای حیوان را فشرده نموده و تبدیل به مایعی لغزنده می شوند که این امکان را برای حلزون یا لیسه فراهم می نمایند تا روی زمین سر خورده یا از ساقه گیاهان بالا برود.

این شیوه منحصر به فردی برای حرکت کردن است و باعث می گردد تا حلزون ها و لیسه ها آرام حرکت نمایند؛ چرا که سرعت آنها به وسیله تعداد انقباضات پا و مقدار مخاطی که می توانند ایجاد نمایند، محدود می گردد. البته حلزون ها و لیسه ها نیازی هم به عجله کردن برای یافتن غذاهایشان ندارند.

بسیاری از حیوانات، از جمله حیوانات شکارچی، برای شکار غذایشان می بایست سریع اقدام نمایند. یک یوزپلنگ باید با سرعت حیرت آوری در پی یک غزال بدود تا بتواند آن را از پا در بیاورد؛ ولی حلزون ها و لیسه ها، از گیاهان، مواد در حال پوسیدگی و یا جانوران دریایی مثل اسفنج ها که در جایشان ثابت هستند تغذیه می نمایند. پس غذای آنها جایی نمی رود و آنها نیز برای رسیدن به غذایشان عجله ای ندارند.

فرار از دست شکارچیان

از سوی دیگر حلزون ها و لیسه ها، نیازی ندارند تا برای فرار از دست شکارچیان سریع باشند؛ آنها راهکارهای دیگری برای فرار از دست موش ها، پرندگان، حشرات و دیگر دشمنان شان دارند. حلزون ها هنگامی که احساس خطر می نمایند در لاک شان پنهان می شوند تا خطر دفع گردد و لیسه های زمینی نیز خود را از دیدرس پنهان می نمایند. بیشتر لیسه ها به رنگ های خاکستری، خرمایی یا قهوه ای هستند و بدین ترتیب به خوبی می توانند در محیط اطراف، خود را پنهان نمایند و شکارچیان نیز به ندرت آنها را می بینند.

آنها به علاوه لایه محافظتی دیگری نیز دارند. سطح بدن لیسه های زمینی، از مخاط چسبناکی پوشیده شده که شبیه مخاطی است که حرکت آنها را روان می نماید. اما این نوع مخاط اگرچه لطیف است، ولی در دهان شکارچیان تبدیل به چیزی شبیه آدامس شده و جویدن لیسه را سخت می نماید. این را نیز باید در نظر داشت که لیسه ها برای بیشتر شکارچیان، شکار خوشمزه ای نیستند.

بیشتر بخوانید:

• دریافت سیگنال های عجیب رادیویی از سیاره ای شبیه به زمین!/عکس
• یک رازگشایی باورنکردنی:این ها برای یادگیری به مغز نیاز ندارند!

از سوی دیگر، لیسه های دریایی به علت رنگارنگ بودنشان، به سادگی قابل مشاهده هستند. اما این رنگ های روشن و شفاف، به شکارچیان هشدار می دهد که باید از آنها دور بمانند؛ چرا که یک سم بدمزه، از بدن این لیسه ها محافظت می نماید.

با وجود تمام کوشش ها، در بسیاری از مواقع حلزون ها و لیسه ها خوراک دیگر حیوانات می شوند.

مراقب حلزون ها و لیسه ها باشید

حلزون ها و لیسه ها هرچند کوچک باشند، اما نقش پررنگی را در سلامت زیست بوم هایی که در آنها زندگی می نمایند، بر عهده دارند. آنها با تغذیه از دانه ها و گیاهان جوان، کنترل جمعیتی گیاهان منطقه را در دست دارند و با خوردن مواد پوسیده به بازیافت مواد مغذی که گیاهان از آنها بهره می برند، یاری می نمایند.

اگر دوباره روی شاخه گیاهی چشم تان به حلزون یا لیسه ای افتاد، یا یکی از آنها را در حال حرکت در حیاط خانه یا پیاده رو دیدید، با دقت حرکاتشان را دیدن کنید. به بیولوژی حیرت آور بدن آنها توجه نموده و به نحوه حرکت و ظاهر منحصر به فردشان دقت کنید و این را در نظر داشته باشید که چه فواید عظیمی برای محیط زیست دارند.

در نهایت حق حیات را از آنها نگیرید. چون این حیوانات کوچک هستند که در کنترل زیست بوم منطقه نقش پررنگی دارند و با سرعت پایینشان، به مقدار کافی در زندگی سختی می کشند.

منبع: popsci

5858