روایت احمد زیدآبادی از مکانیسم ماشه و سه سناریوی محتمل - کولو

ظاهراً از نگاه روس ها، مکانیسم ماشه به هر نتیجه ای که ختم گردد، بحران زاست، زیرا سبب شکاف عمیقی در بین اعضای دائم شورای امنیت و در واقع فلج شدن آن خواهد شد.

برای پیشگیری از وقوع چنین اتفاقی، ولادیمیر پوتین پیشنهاد برگزاری نشستی مجازی بین سران کشور های 5+1 برای بحث در بارۀ این موضوع داده است.

در واقع هدف اصلی پوتین از این پیشنهاد، کشاندن ترامپ و حسن روحانی پشت یک میز به منظور یافتن راهی برای جلوگیری از بحران مربوط به فعال کردن مکانیسم ماشه است.

دولت های ایران و آمریکا هر دو با پیشنهاد پوتین بسیار سرد برخورد نموده اند به طوری دونالد ترامپ ضمن اظهار بی اطلاعی از جزئیات پیشنهاد، حضورخود در نشست مجازی سران را بعید دانسته و علی ربیعی سخنگوی دولت ایران نیز همزمان با تأکید بر حسن نیّت روسیه، برگزاری نشست سران را به دلیل عدم صداقت آمریکا بی اثر قلمداد نموده است.

با این همه، روس ها اعلام نموده اند که طرح مورد نظر خود را با دیگر طرف های برجام پیش خواهند برد. منظور آن ها سه کشور اروپاییِ بریتانیا، فرانسه و آلمان در کنار چین است که از امضاء نمایندگان توافق برجام هستند.

با توجه به مجموع سیاست ها و منافع این دسته از قدرت ها ظاهراً هیچکدام از آن ها به تبدیل مسئلۀ ایران به مؤلفه ای بحرانی در روابط خود با آمریکا علاقه ای ندارند و هر کدام به شیوۀ مخصوص خود می کوشند تا راه حلی برای این مشکل پیدا نمایند.

بیشتر بخوانید:

اروپایی ها با ماشه آمریکایی چه می نمایند؟

پاسخ ایران به فعال سازی مکانیسم ماشه چه خواهد بود؟

مکانیسم ماشه چه تبعاتی برای آمریکا دارد؟

در حقیقت، اختلاف پیش آمده بین آمریکا از یک سو و سایر اعضای دائم شورای امنیت از سوی دیگر، عمدتاً مربوط به تحریم تسلیحاتی ایران است که طبق قطعنامۀ 2231 باید در اواخر مهر ماه سرانجام یابد. ادامۀ سایر تحریم ها فعلاً محل منازعه نیست چرا که آمریکا به طور یکجانبه آن را به تقریباً تمام کشور های دنیا تحمیل نموده و به صورت امری عادی در آورده است!

روس ها بر این باورند که سرانجام تحریم تسلیحاتی ایران، اصولاً تغییری در شرایط کنونی جمهوری اسلامی ایجاد نمی کند. از نگاه آنان، پیش از تحریم تسلیحاتی ایران از سوی سازمان ملل، بازار داد و ستد تسلیحاتی با ایران هیچ رونقی نداشت. بنابراین، لغو تحریم ها در این دوره نیز عملاً یاریی به رونق داد و ستد آن نخواهد کرد.

بریتانیا و فرانسه همراه با آلمان، اما به طور رسمی از لغو تحریم تسلیحاتی ایران نگران اند و آن را سبب افزایش تشنج در خاورمیانه می دانند. این سه کشور خواستار تمدید مدت دار تحریم تسلیحاتی ایران هستند به طوری که اِعمال آن به معنای سرانجام عمر برجام تلقی نگردد.

چینی ها هم که در خصوص مسائل مربوط به خاورمیانه معمولاً موضع سکوت یا کم حرفی را ترجیح می دهند، جز تأکید بر مخالفت با موضع آمریکا، نکتۀ دیگری در این باره نگفته اند، اما به نظرم نگاه آن ها در این مورد تا اندازۀ بسیاری شبیه روسیه است.

در چنین صحنه ای آمریکا می کوشد تا یک تنه کار تداوم تحریم تسلیحاتی نامحدود ایران را پیش ببرد. البته این کشور می توانست همانطور که تحریم های مالی را با استفاده از مکانیزم تحریم های ثانویه علیه ایران اِعمال نموده است، تحریم تسلیحاتی ایران را نیز با همین ابزار ادامه دهد، اما مقام های کاخ سفید اصرارشان بر این است که راستا خود را به وسیله شورای امنیت دنبال نمایند. با آنکه در این راستا علی الظاهر مین های بسیاری کار گذاشته شده است، پرسش این است که چرا آمریکا در این مورد اصرار دارد؟

آیا آمریکا با توجه به ابهام های حقوقی مربوط به فعال کردن مکانیسم ماشه، موفقیت خود را در شورای امنیت مسجل می داند؟

یا اینکه به عمد در پی ایجاد بحران در شورای امنیت است تا با فلج کردن آن، فرصت و بهانۀ لازم را برای پیشبرد سیاست های یکجانبۀ خود بخصوص منطقۀ خاورمیانه به دست آورد؟

یا اینکه در صدد ایجاد فضایی پرفشار و متشنج است تا شرکای دیگر آن در شورای امنیت، مجبور به ارائۀ طرح های میانجی گرایانه ای شوند که ایران را عملاً به پای میز مذاکرۀ مجدد در بارۀ برجام بکشاند؟

هر سۀ این سناریو ها احتمال دارد، اما به نظرم مورد سوم به واقع بینی نزدیک تر باشد. به واقع، تمام اعضای دائم شورای امنیت از تماس و مذاکرۀ مستقیم ایران و آمریکا برای حل بحران کنونی حمایت می نمایند. شاید بحرانی شدن اوضاع به این کشور ها یاری کند تا با ارائۀ طرح هایی مشابه طرح پوتین، ایران را بر سر میز مذاکره با آمریکا بنشانند. با توجه به گرایشی که ایران به روسیه و چین پیدا نموده است، به نظرم این دو کشور از ابزار و قدرت لازم برای پیشبرد چنین ابتکاری برخوردار شده اند! از این پس نه گفتن صریح به روس ها و چینی ها برای جمهوری اسلامی به نظرم آسان نخواهد بود.