ساخت عمده سریال های یک دهه اخیر تلویزیون توسط تنها چند نفر ، راز حلقه بسته تهیه کننده های تلویزیون - کولو

به گزارش گروه فرهنگی خبرنگاران، بارها گفتیم و گفته شده که سریال های تلویزیونی در سال های اخیر، باوجود افزایش تعداد، اما دیگر کیفیت قبل را ندارد. عوامل متعددی را برای این افت کیفیت برشمرده اند، اما واقعیت این است که سیاست صداوسیما در یک دهه اخیر، ساختن سریال های بیشتر و نه بهتر شده است و وجود شبکه های متعدد تلویزیونی و پخش شبانه سریال ها دلیل اصلی اتخاذ این سیاستگذاری می تواند باشد. نکته مهم در این بین حضور تهیه نمایندگان تلویزیونی به عنوان بازوی اصلی این خط فراوری است. تهیه نمایندگانی که آنالیز ها نشان می دهد تعداد و تنوع شان از تعداد انگشتان دو دست بیشتر نیست و حلقه ای تشکیل شده که محدوده اش به دوستان و خودی ها ختم می گردد و تعدادی اسم معین هرسال و در تیتراژ سریال ها تکرار می شوند. این حلقه محدود البته در میان کارگردانان هم وجود دارد، اما اوضاعش نسبت به تهیه نمایندگان خیلی بهتر و دایره اش گسترده تر است. در این گزارش، سریال های فراوریشده در دهه نود را آنالیز نموده ایم و تهیه نمایندگانی که فراوری بیشتری در این دهه داشته اند را شناسایی و مرور نموده ایم و نگاهی داریم به نقش و صندلی تهیه نماینده در مجموعه های تلویزیونی. بهترین هنرمندان هم احتیاج به استراحت و مطالعه و ایجاد تعادل بین ورودی و خروجی ذهن و دانسته هایشان دارند و نباید مسائل مالی یا عوامل دیگر در انبوه سازی برنامه ها نقش اصلی را بازی کند.

تهیه نماینده کیه؟

اجازه بدهید ببینیم اول اورت چمبرز آمریکایی درباره نقش تهیه نماینده چه گفته است: در تلویزیون تهیه نماینده نفر اصلی است. تهیه نماینده از ابتدا تا خاتمه با کار درگیر است. برخلاف مدیران شبکه که می آیند و می فرایند، یا بازیگران، کارگردانان و نویسندگانی که در برنامه، خودی نشان می دهند و تا پروژه بعدی خبری از آن ها نیست، ذوق و سلیقه و استعداد تهیه نماینده و ذهن و زمینه ای که از سر گذرانده است، محصول نهایی را مهر می زند.

شاید تعریف کاملی نبود، اما اهمیت صندلی تهیه نماینده را به خوبی نشان می دهد. بعضی نقش اصلی تهیه نماینده را حول محور مالی و مالی معرفی می نمایند و او را ناظم یا هماهنگ نماینده عوامل یک اثر می دانند. در متن های دانشگاهی آورده شده که تهیه نماینده فردی است که با شناخت از رسانه و جامعه مخاطب و بهره برداری مناسب از امکانات و منابع، بتواند انواع برنامه های تلویزیونی را در کلیه مراحل ساخت از مرحله فکر تا پخش، تدارک و اداره کند. درواقع ممکن است انتخاب نماینده ایده برنامه، گروه فراوریی و بودجه باشد. مسئولیت هدایت و راه اندازی کل فراوری را به عهده دارد و موضوع برنامه و بودجه برای فراوری را مطرح می نماید و در تصمیم گیری های دیگر نیز نقش دارد.

این شخص رهبر تیم است که با نویسنده ها کار می نماید، کارگردان را به کار می گیرد، درمورد هنرمندان کلیدی تصمیم می گیرد و جهت کلی و عمومی فراوری را هدایت می نماید. ممکن است در بعضی پروژه ها کارگردان و تهیه نماینده یک نفر باشند. گفتیم که نقش تهیه نماینده عمدتا مالی و تشکیلاتی است و اولین و مهم ترین کسی است که وارد چرخه فراوری فیلم می گردد و جالب است بدانید آخرین کسی است که از این چرخه خارج می گردد. او از اولین مراحل برنامه ریزی تا تمامی مراحل فراوری، پخش و تبلیغات حضور دارد و آن را سرپرستی می نماید. او کسی است که به شیوه های مختلف به یک فیلمنامه دست می یابد و تصمیم نهایی را درمورد ساخت آن می گیرد، البته قبل از اینکه با مدیران شبکه یا سازمان توافق اصلی را نموده باشد.

تهیه نمایندگی تلویزیون؛ پرسود یا معمولی؟

گروهی درآمد آن را بخور و نمیر می دانند و گروهی دیگر به خاطر تکلیفی که بر دوش شان گذاشته شده آن را انجام می دهند و گروهی دیگر هم به خاطر فرار از بیکاری یا گذران زندگی و حتما گروهی هم هستند که به خاطر ارتقای فرهنگ و هنر کشور کار می نمایند و دغدغه سرگرمی و فرهنگ و هنر دارند. صحبت از تهیه نمایندگی سریال های تلویزیونی است. فرض کنیم من تهیه نماینده هستم و می خواهم سریالی برای یکی از شبکه های تلویزیونی بسازم. اگر می خواهید بدانید که فرایند تهیه یک سریال به چه صورت است، با ما همراه شوید تا از فرمول های ارائه شده به یک عدد و رقم تقریبی برسیم. من که تهیه نماینده هستم، یا فیلمنامه ای دارم یا فیلمنامه ای به من پیشنهاد می گردد. فرض دوم را می گیریم که از یکی از شبکه های سازمان صداوسیما به من زنگ زده اند و پیشنهاد ساخت یک سریال را داده اند.

به یکی از اتاق ها می رویم و درباره برآورد هزینه ها صحبت می کنیم. سریالی که می خواهند، مثلا 20 قسمتی است و تاریخی یا جنگی هم نیست؛ یک ملودرام خانوادگی که لوکیشنش تهران است و احتیاج به یک یا دو بازیگر خیلی مشهور دارد و چند بازیگر معروف و سیاهی لشکر و هزینه عوامل و وعده های غذایی و حمل ونقل و مخارج دیگر. هر قسمت قرار است 50 دقیقه هم باشد. پس شبکه از ما یک سریال 1000 دقیقه ای می خواهد که دستمزد دو بازیگر اصلی اش روی هم بین 700 میلیون تا یک میلیارد تومان محاسبه شده و دستمزد بازیگران دیگرش هم درمجموع بین 700 تا 900 میلیون تومان درنظر گرفته شده است. دستمزد عوامل دیگر هم مثلا ممکن است بین 500 تا 700 میلیون تومان گردد.

این سریال هم قرار است مثلا در چهارماه ساخته گردد. هزینه ها و زمان ساخت روی کاغذ آمده و حالا وقت چانه زنی طرفین است. سازمان اصرار دارد این سریال در سه ماه ساخته گردد و تهیه نماینده مقاومت می نماید. فرض کنید هزینه ساخت یک سریال 20 قسمتی حدودا 5 میلیارد تومان گردد. دقت کنید که همه این اعداد فرضی است و واقعیت حتما بیشتر از این حرف هاست. حالا سازمان صداوسیما برای یک سریال 1000 دقیقه ای 5 میلیارد تومان درنظر گرفته است. حتما هم حواسش به آگهی های بعد و حین و قبلش بوده است. حالا من تهیه نماینده باید تصمیم بگیرم. در این اعدادی که گفته شد، برای تهیه نماینده ماهیانه دستمزد 20 میلیون تومانی درنظر گرفته اند.

یعنی 80 میلیون تومان برای چهارماه باید بگیرم و کلی هم وظیفه و مسئولیت دارم و استرس شبانه روزی را هم باید تحمل کنم. دستمزدم خیلی پایین تر از بازیگر اصلی هم نوشته شده است. حالا شما بگویید اگر جای من بودید قبول می کردید؟ تازه اصرار دارند که این سریال، سه ماهه ساخته گردد و این یعنی یک ماه هم از حقوق من کم گردد. تهیه نماینده ها از اینجا و در این مرحله دسته بندی می شوند. یک عده دل شان می خواهد دیده شوند و با همین پول کم هم کار می نمایند. گروهی دیگر هزینه ها را تا جایی که امکان دارد کم می نمایند حتی به قیمت تسویه نکردن قسط آخر عوامل، حتی اگر به بازیگران اصلی قول کار های بعدی را بدهند و از آن ها تخفیف خوبی در پشت صحنه بگیرند یا برای بخش های مختلف سریال شان، اولویت شان ارزان تر باشد تا بهتر.

گروهی دیگر هم هستند که در همین شرایط درآمدزایی می نمایند؛ برای بازیگران فرعی دنبال عشق فیلم ها می فرایند و در ازای دریافت مبلغی، نقشی را به آن ها تحویل می دهند و کار به جایی می رسد که دستمزدشان با بازیگر اصلی برابر می گردد و هنوز سریال پخش نشده، سودشان را می نمایند. یا برای فرار از موانع قانونی می فرایند سراغ مشارکت با آدم ها یا نهاد ها و شرکت ها. همه جورش پیدا می گردد. البته در تاریخ تلویزیون و سینما، تهیه نماینده هایی را دیده ایم که ضرر هم داده اند و یادمان نرفته که بعضی تهیه نمایندگان سینما در زندان هم بوده اند.

معین شد که درباره میزان سود تهیه نماینده از یک اثر به عدد یا درصد معینی نمی توان رسید و بستگی به عوامل مختلف دارد، اما راه های رسیدن به سود به تعبیر دیالوگ رضا مارمولک به اندازه راه های رسیدن به خداست! پس فرمول رسیدن به سود بیشتر شد: کاهش هزینه ها به هر قیمتی+ درآمدزایی ازطریق نقش فروشی یا راه های دیگر+ ارتباط خوب و حسنه با مدیران تلویزیون برای تایید سریال یا بالا و پایین کردن میزان برآوردها. علی برکت الله.

سین مثل سریال یا سلطان؟

از ابتدای گزارش درباره یک حلقه بسته تهیه نمایندگان حرف زدیم. حساب این حلقه بسته از پرکار ها جدا است که در این گزارش مجال پرداختن به آن نیست. پرکاری وقتی معنا پیدا می نماید که شرایط برای همه تهیه نمایندگان برابر باشد.

طبق جدولی که در گزارش آمده، صدرنشین این فهرست، یک تهیه نماینده جوان به نام محمدرضا شفیعی است که کارش را از سال 1383 شروع نموده و در دهه اخیر و به جز فیلم های سینمایی یا تلویزیونی اش، 13 سریال برای تلویزیون تهیه نموده است. در این 13 اثر، سریال های پرهوادار، پیروز یا جذابی مانند شیدایی، کیمیا و برادرجان هم دیده می شوند و جالب است بدانید کیمیا 110 قسمت بوده و خودش به اندازه چهار پنج سریال کار برده است و این یعنی شفیعی درسال از یک کار بیشتر هم داشته و بدون استراحت برای مخاطبان تلویزیون کار نموده است. باید به او خدا قوت گفت که در این 10 سال سه مدیر سازمان را دیده و مدیران مختلف در راس شبکه های یک تا سه را دیده و آنقدر انعطاف داشته که با همه آن ها کار نموده و ظاهرا مسئله ای هم نبوده است.

نفر دوم این فهرست یک خانم است؛ الهام غفوری، همسر سیروس مقدم که در یک دهه اخیر، 11 سریال شوهرش را تهیه نموده و بیش از 50 درصد از این تعداد به پایتخت ها تعلق دارد. آمار قابل توجهی است از یک زوج در تاریخ تلویزیون ایران که در یک دهه اخیر پیش آمده است. اگر هوادار وفای زن ها هستید بهتر است این را بدانید که در یک دهه اخیر، سیروس مقدم با تهیه نماینده دیگری بچه های نسبتا بد را ساخته، اما الهام غفوری با کارگردان دیگری همکاری ننموده است.

نفر سوم این فهرست یک تازه وارد در تلویزیون است؛ سعید سعدی که در سینما فیلم های قابل دفاع و درخشانی تهیه نموده است، به لطف چهار فصل بچه مهندس در این لیست قرار گرفته است. نجلا و گشت ویژه از دیگر آثار او برای تلویزیون هستند. از رده سوم به بعد به پنج تایی ها اختصاص دارد.

تهیه نمایندگانی که در دهه نود 5 سریال برای تلویزیون ساخته اند و اتفاقا یکی از آن ها که مهدی فرجی باشد، پیش از این مدیر شبکه یک سیما هم بوده است. فرجی با تکیه بر سه فصل نون. خ در این رتبه بندی قرار گرفته و در سال گذشته سریال ضعیف صفر بیست و یک را از شبکه سه سیما داشت و چند سال قبل هم لژیونر را ساخته بود.

زینب تقوایی 33 ساله هم 5 سریال را در دهه اخیر برای تلویزیون ساخته است که سهمی از این سری سازی ها ندارد و اتفاقا دودکش اش بار ها و بار ها از شبکه های مختلف تکرار شده است. جالب است بدانید او در 25 سالگی این سریال را تهیه نموده بود.

آرمان زرین کوب دیگر نفر مشترک دسته پنج تایی ها است؛ کسی که با ستایش مشهور شد و این روز ها سریال به شدت ضعیف یاور را از شبکه سه در حال پخش دارد و سال گذشته هم بوم و بانو را داشت. زرین کوب در این 10 سال اخیر دو فصل از ستایش را ساخته است و پیش از این هم ماه و پلنگ را ساخته بود. نکته جالب درباره سریال های زرین کوب این است که در بیشتر آن ها داریوش ارجمند حضور داشته است.

شاید با عنوان سلاطین سریال سازی موافق نباشید، اما شما به کسانی که بیش از 50 درصد سریال های تلویزیون در 10 سال اخیر را ساخته اند چه می گویید؟ به کسی که 13 سریال در 10 سال ساخته چه می گویید؟ اینکه مجموع این ها چند قسمت شده است و چند دقیقه از آنتن تلویزیون را پر نموده اند هم مطلب دیگری است. تلویزیون احتیاج به پوست اندازی دارد. به نظر نمی رسد که به لحاظ مدیریتی کار دشواری باشد که مدیران رسانه ملی دایره به کارگیری تهیه نمایندگان را عظیم تر نمایند تا قاب تلویزیون هم شاهد سازندگان و تیم های تازه فراوری گردد و کمی هم نوبت استراحت تهیه نمایندگان فعلی بیشتر گردد. اصلا آن زمانی که در تلویزیون نیستند را بفرایند سینما کار نمایند یا شبکه نمایش خانگی. گسترده شدن این دایره به معرفی افراد تازه نفس و خلاق یاری می نماید و گزینه های انتخابی سازمان را بیشتر می نماید تا مبادا تن به اجبار بدهد یا تحت فشار یا ناز تهیه نمایندگان قرار بگیرد. البته بعضی کارشناسان معتقدند اگر سریال ها ساخته و به شبکه های تلویزیونی فروخته شوند هم امکان رقابت بیشتر می گردد و هم کیفیت اولویت اصلی سازندگانش می گردد.